Omdat ik nog steeds bezig ben met een boek waar ik niet doorheen kom, wil ik voor deze editie van Book of the month (#Bookreview) reflecteren op een boek dat ik eerder had gelezen. Het is het eerste boek dat ik weer helemaal uit had gelezen na de bevalling. En voor mij voelde dat als een grote prestatie (iets met #mombrain en niet langer dan twee seconden je aandacht ergens op kunnen focussen, en dan is er nog de baby die om het uur gevoed wilde worden, maar dat terzijde). Deze book review gaat over ‘The Book You Wish Your Parents Had Read (And Your Children Will be Glad That You Did)’ door Philipa Perry. Een genadevol boek voor ouders, soon-to-be ouders en eigenlijk iedereen die zichzelf een beetje beter wilt begrijpen.

Wat triggert jou?

Ik stond na een lange werkdag te wachten op mijn trein op Utrecht Centraal, het epicentrum van alle treinverkeer in Nederland. En het zal weer eens niet, maar mijn trein had vertraging. Als doorgewinterde treinreiziger wist ik wat mij te doen stond. NS de huid vol schelden, mijn man bellen dat hij maar Thuisbezorgd moest inschakelen voor het avondmaal (meneer doet alles, maar in de keuken kookt hij alleen water), mijn lot accepteren en wachten tot er een volgende trein voorbij komt. Ik besloot toen maar de AKO binnen te lopen, omdat ik benieuwd was naar wat er zoal te lezen is wanneer je wederom gestrand bent op een NS-station met een telefoon die toe is aan een oplader. Eenmaal in de winkel viel mijn oog op een boek met een fel oranje kaft. De woorden ‘The Book You Wish Your Parents Had Read (And Your Children Will Be Glad That You Did)’ stonden erop vetgedrukt. Wow. Een hele mond vol. Maar er zijn zoveel dingen waarvan ik had gewenst dat mijn ouders maar hadden gedaan. En niet hadden gedaan. Vooral dat laatste. Dit boek is het lezen wel waard, dacht ik zo.

Wanneer jouw kinderen een bepaalde emotie bij jou opwekken, in hoeverre wordt die emotie echt getriggerd door wat jouw kinderen op dat moment aan het doen zijn?

Wat het is in het kort: een frisse blik op parenting geschreven door een Britse psychotherapeut (en TV-persoonlijkheid) met jarenlange ervaring in het vakgebied, die ze heeft verworven door het opvoeden van haar dochter en het ontdoen van de warrige mess die de ouders van haar patienten in hun hoofd hebben veroorzaakt. In het boek daagt ze haar lezers uit om na te denken over de manieren waarop zij omgaan met emoties en in hoeverre die copingsmechanismen zijn getriggerd door wat hun ouders hen hebben aangeleerd (of aangedaan). Op basis daarvan vraagt ze de lezers om na te denken over hoe zij omgaan met hun kinderen. Dan stelt ze de vraag (en ik parafraseer): wanneer jouw kinderen een bepaalde emotie bij jou opwekken (boosheid, irritatie, verdriet), in hoeverre wordt die emotie echt getriggerd door wat jouw kinderen op dat moment aan het doen zijn? Voel je die emotie doordat jouw kinderen iets doen wat jij niet goed vindt of voel je die emotie omdat het deel uitmaakt van hoe jij omgaat met dit soort situaties (je copingsmechanisme)?

Uiteraard heb jij als drukbezette ouder met honderden dingen op je to do list om af te vinken, jengelende koters en enorm slaapgebrek vast niet altijd tijd en zin om alles kapot te analyseren voordat je besluit je kinderen de mond te snoeren met een ‘EN NU IS HET GENOEG’ of een ‘GA NAAR JE KAMER’. Toch is het niet verkeerd om na zo’n aanvaring met de kinders bij jezelf na te gaan en je af te vragen waar het nou precies mis ging. En je conclusies wellicht bij te stellen. Waar ben je precies voorbij je grenzen gegaan en wat was de oorzaak daarvan? Misschien ligt het namelijk niet aan de kinderen dat je zo reageerde. Misschien reageerde je op iets dat in je verleden is gebeurd of heb je nooit anders gereageerd wanneer zulke situaties zich voordoen. De vraag is dan hoe dat zo komt en wat je kunt doen om dit in het vervolg vlotter te laten verlopen zonder dat je kinderen moeten opdraaien voor de torenhoge kosten van therapie, die zij in een niet zo verre toekomst nodig hebben om nog soort van te functioneren dankzij jouw parenting skills (of gebrek daaraan).

Rupture and repair

Gelukkig is er nog hoop, volgens Perry. Een van de mooie dingen aan het boek is dat de schrijfster haar lezers bij zowat elk hoofdstuk eraan herinnert dat zij fouten gaan maken in hun journey through parenthood. En dat het prima is, zolang je bereid bent je fouten in te zien en je te verontschuldigen. Miscommunicatie en escalaties ontstaan nu eenmaal in de beste relaties, zo ook in ouder-kindrelaties. De focus ligt dan vooral op wat je daarna doet om de band te herstellen. Een concept dat Perry rupture and repair noemt. Bij het herstellen van die relatie is het dan belangrijk om te benoemen wat er volgens jou fout is gegaan, maar ook om te luisteren naar hoe je kinderen de aanvaring hebben ervaren. En misschien krijg je dan iets te horen wat je niet wilt horen. Daarvan beschrijft Perry een voorbeeld dat ze in haar jeugd had meegemaakt met haar vader.

Haar ouders hadden bezoek en een van de gasten vroeg haar: “Ben je gelukkig met je kindertijd?” Daar moest ze even over nadenken. Toen zei ze “Nee, niet bepaald.” Haar vader hoorde de conversatie ziedend aan en kwam stampvoetend hun kant op gelopen. “Waar heb je het over? Je bent wel gelukkig. Je hebt een hele fijne kindertijd. Ondankbaar nest.” Dit bracht Perry aan het twijfelen. Ze vroeg zich af of ze dan wel een gelukkige kindertijd heeft en of het aan haar ligt dat ze zich zo voelde. Later als volwassene dacht ze terug aan deze aanvaring en realiseerde ze zich waarom haar vader zo reageerde. Als ouders willen we natuurlijk dat onze kinderen gelukkig zijn en kunnen (willen) we ons niet voorstellen dat ze ongelukkig zijn, vooral door ons toedoen. Vanuit dat perspectief begrijpt de schrijfster waarom haar vader zo reageerde. Wel concludeert ze dat haar vader op dat moment een kans had misgelopen om hun band met elkaar te versterken. Als haar vader haar had gevraagd waarom ze dan geen gelukkige kindertijd had, dan had ze misschien gezegd dat het kwam omdat ze geen zin had om naar school te gaan of iets over haar huiswerk.

Met andere woorden, wat onze kinderen doen en hoe ze zich voelen, is niet in alle gevallen het gevolg van wat wij als ouders doen of hebben gedaan. Perry: “Zie kinderen daarom niet als wezens waar je iets tegen doet of wezens waar iets ‘aan gedaan’ moet worden. Zie ze als mensen met recht op hun eigen gedachten en gevoelens, los van wat wij van ze verwachten of wat wij ze vertellen.” Het gevaar van deze gedachte (kinderen zien als wezens waar iets ‘aan gedaan’ moet worden) en opvoedingspatroon is dat de kinderen kunnen opgroeien tot volwassenen, die precies hetzelfde gedragen tegenover andere volwassenen. Dat ze volwassenen worden die alleen gelukkig zijn in relaties waarin gehoor wordt gegeven aan wat zij aan anderen opdragen te doen. Daarom benadrukt Perry dat repair essentieel is na een rupture. En het maakt in principe niet uit hoelang geleden de rupture heeft plaatsgevonden. Sorry zeggen kan altijd en is een teken dat je volwassen genoeg bent om je fouten te erkennen. Op die manier leren je kinderen hoe zij met hun fouten kunnen omgaan en investeer je in een duurzame band met je kinderen, die later volwassen worden en van hun eigen fouten moeten leren.

Je gevoelens zijn van jou en niemand heeft het recht om je te vertellen wat je moet voelen.

Jouw gevoelens zijn van jou

Ter aanvulling op het erkennen van fouten, noemt Perry het bevestigen van gevoelens als een manier om de band met je kinderen te herstellen. Wanneer kinderen dus boosheid, angst, frustratie en verdriet uiten (en net als volwassenen doet elk kind dat op zijn of haar eigen manier), dan hebben ze volgens Perry het meest baat bij bevestiging van jou als ouder. Gevoelens zijn namelijk de meest persoonlijke en pure reacties, die zowel kinderen als volwassenen eigen zijn. Het is ontzettend moeilijk om je gevoelens te begrijpen, te benoemen en te uiten zodat de ander jou begrijpt. Voor veel volwassenen is dit een grote uitdaging, laat staat voor kinderen. En als jij je kinderen (or anyone else for that matter) veroordeelt op basis van hoe zij zich voelen, dan zullen ze later niet meer bij jou aankloppen wanneer shit really hits the fan en praten ze liever met iemand die hun gevoelens wel kan bevestigen. Dan mag je hopen dat ze met iemand praten die goede bedoelingen heeft. Het werkt dus niet als je vertelt dat een kind zus of zo hoort te voelen wanneer hem iets overkomt. Hier ben ik heilig van overtuigd. Je gevoelens zijn van jou en niemand heeft het recht om je te vertellen wat je moet voelen. Je kunt een kind wel leren omgaan met zijn gevoelens door hem te helpen gevoelens te uiten op een manier waardoor jij het als ouder beter begrijpt.

Als een kind bijvoorbeeld verdrietig is en dit uit in een woedeaanval, wil je vaak als ouder niets liever dan dat het kind ophoudt. En dan haal je alles uit de trukendoos tevoorschijn, van afleiding tot afpersing, om te zorgen dat het kind zijn woede beheerst. Wat er vaak niet aan gedacht wordt, is een bevestiging van hoe het kind zich voelt. “Je vindt het niet leuk dat je niet mag opblijven, terwijl je morgen geen school hebt. Je bent er boos en verdrietig om. Dat zou ik ook zijn als ik jou was.” Daarna kun je de zin afmaken door te vertellen waarom je je kind vraagt om vroeg naar bed te gaan. Omdat je bijvoorbeeld weet dat hij meer van zijn dag kan genieten wanneer hij lang genoeg slaapt, en dat betekent vroeg naar bed gaan.

Net als volwassenen, gedijen ook kinderen bij meer duidelijkheid in relaties, stelt Perry. In plaats van dat wij als ouders onze kinderen dus opdragen iets te doen of zorgen dat ze iets gedaan krijgen, investeren we meer in een duurzame band met ze door eerlijk en transparant te zijn. Het boek zit vol met zulke wijsheden en praktische tips die de lezer laat nadenken over waarom ze voor bepaalde opvoedingspatronen hebben gekozen, en welke andere perspectieven er zijn om hetzelfde doel te bereiken, but better. En dat doet de schrijfster met humor en zonder belerend te zijn. Heerlijk. Van mij krijgt dit boek daarom vier sterren. Een toegankelijk en leesbaar boek voor iedereen die bereid is naar zichzelf te kijken, fouten in te zien en ze te herstellen in de transitie die zowel ouder als kind meemaken op weg naar een duurzame band tussen emotioneel intelligente volwassenen.